 |
Yvăn xưa nhắc nhở “Bệnh tùng khẩu nhập” là có ý nói đến sự ăn uống khôngđúng cách sẽ đưa tới một số bệnh. Chẳng hạn ăn nhiều hơn với nhu cầu sẽbị bệnh mập phì. Tiêu thụ quá nhiều chất béo động vật sẽ bị bệnh timmạch. Thức ăn không rửa sạch, nấu chín nhiễm vi khuẩn, siêu vi gây rangộ độc thực phẩm, uống nhiều rượu, hút nhiều thuốc lá tăng rủi ro ungthư miệng… Nhưng đâu có ai ngờ nhiều bệnh hiểm nghèo cũng có thể bắtnguồn từ răng miệng. Chẳng hạn bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnhphổi, bệnh loãng xương, bệnh thận, bệnh thấp cấp tình, mẹ sanh non, conthiếu ký…
Miệng
Miệnglà cửa mở phía trên của bộ máy tiêu hóa, bắt đầu từ cặp môi rồi tớirăng, lợi, lưỡi và họng. Miệng có vai trò quan trọng trong sự tiêu hóathực phẩm. Thức ăn được răng nghiền nát, trộn với nước miếng, thành mộtkhối nho nhỏ, mềm mềm để đưa xuống dạ dày. Ăn chậm, nhai kỹ giúp sựtiêu hóa dễ dàng. Cũng từ miệng, diêu tố amylase bắt đầu phân hóa rađường các chất tinh bột trong cơm, trong hạt đậu. Cho nên nhai cơm lâuta thấy có vị ngọt ngọt ở lưỡi.
Mớisanh, xoang miệng với các mô mềm như môi, lưỡi, vòm miệng, hai bên máđều không có vi khuẩn. Sinh ra, nằm trong lòng mẹ, ngậm núm vú búnhững giọt sữa đầu tiên là lúc vi khuẩn bắt đầu xâm nhập vào miệng, nếumẹ không lau sạch nhũ hoa. Rồi từ đó, với sự ăn uống, chung đụng, visinh vật trong miệng tăng dần.
Nhiềungười vẫn đinh ninh là miệng mình là nơi vô trùng, sạch sẽ, thơm tho,nhất là sau khi đánh răng, xúc miệng vài lần trong ngày. Nhưng tưởngvậy mà không phải vậy. Vì rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằngtrong miệng của ta có cả vài ba trăm loại vi sinh vật thường trực trúngụ, vãng lai. Có người ví miệng như một cánh rừng già với lúc nhúc cảnhiều trăm tỷ vi khuẩn. Nếu không giữ gìn vệ sinh răng miệng, thì số vikhuẩn trong miệng lên tới cả ngàn tỷ, nhiều hơn ở bất cứ nơi nào trongcơ thể, so với một diện tích nhỏ bé chỉ chứa được nắm tay trung bình.
Vậy thì làm sao mà chúng lại “xâm nhập xoang miệng bất hợp pháp” được như vậy?
Vikhuẩn, virus có khắp mọi nơi chung quanh ta: trong không khí, trongnước uống, trong rau thịt trái cây, trên da, trong cặn bã tiêu hóa. Mộtsố gây ra bệnh, một số khác lành tính, hữu ích. Chúng vào miệng khi tahé môi hít thở, khi ta ăn uống, khi miệng ngậm ngón tay dơ, hôn ngườicó bệnh. Thực tâm mà nói, không phải tất cả các vi khuẩn trong miệngđều gây ra bệnh mà chỉ có một số loại. Đó là các vi khuẩn nhuộm mầudương tính (Gram-positive) Lactobaccillus, Streptococcus mutans,Streptococcus sanguis, Staphylococci, Actinomyces và nhiều vi khuẩn yếmkhí, đặc biệt là loại gram-negative bacteroid và xoắn khuẩn spirochet.
Vàotới miệng, chúng chia nhau ẩn náu khắp nơi: khe kẽ răng, nướu, mặtlưỡi, họng. Có loại bám vào răng, có loại bám vào các phần mềm và tồntại mãi mãi. Chúng sinh sống bằng những chất tiết ở miệng, những sợithịt cá, những mảnh rau, trái cây nhất là chất tinh bột và đường, vướngmắc ở răng, ở lợi. Chỉ nửa giờ sau khi ăn mà những vụn thực phẩm nàykhông được loại bỏ thì vi khuẩn sẽ bu vào, nhậu nhẹt. Và gây ra taihọa, bệnh tật.
Visinh vật nguy hại có thể gây ra bệnh tại chỗ, cho răng miệng hoặc xahơn, tới các vùng khác của cơ thể, với các nguyên lý khác nhau. Theonhiều nghiên cứu, các vi khuẩn này sản xuất ra 3 loại độc tố: ngoại độctố đạm chất hòa tan trong nước có tác dụng như một loại enzym; nội độctố, một thứ đường-đa polysaccharides nằm trong màng bọc vi khuẩn; vàcác phế phẩm do vi khuẩn chuyển hóa mà thành, như hợp chất bay hơisulfur, các chất acid béo acid propionic, acid butyric, acid lactic…
Bệnh ở miệng
Bệnh tại chỗ thường thấy là những bựa răng (plaques), sâu răng (cavities), viêm nướu (gingivitis), viêm nha chu (periodontis).
a-Bựa Răng
Bựalà những màng sinh học phủ trên răng và gồm có cả triệu con vi khuẩn,hợp chất cao phân tử của nước miếng, các phế phẩm của vi sinh vật. Nếukhông được lấy đi, các màng này càng ngày càng dày lên và trở thành caorăng (tartar), một lớp cặn vôi khá cứng và là nơi trú ẩn của rất nhiềuvi khuẩn Streptococcus sanguis và Streptococcus mutans.
b-Sâu Răng
Trẻem vẫn thường được cha mẹ nhắc nhở là ăn nhiều kẹo, nhiều đường sẽ bịsâu răng, sún răng. Nhưng thực ra đường không phải là thủ phạm, mà làtác nhân, tòng phạm hỗ trợ cho cho những thủ phạm vi khuẩn. Vi khuẩntiêu thụ đường (nhất là sucrose) và tạo ra acit lactic và nhiều phếphẩm có độ acit khá cao. Các phế phẩm này ăn mòn men răng. Răng mất dầnkhoáng chất, trở thành lỗ chỗ. Thêm vào đó, cặn vôi càng dày thì nướcmiếng không lọt được vào để trung hòa chất chua, bảo vệ răng, răng cànghư hao thêm.
Cũngnên lưu ý là uống nước ngọt sủi bọt (sugared soda pop) lại càng làmrăng mau hư hơn. Số là trong nước uống này vừa có nhiều chất ngọt lạicó nhiều acid phosphoric, cho nên chất chua tai hại cho răng ở trongmiệng gia tăng. Vi khuẩn Streptococcus mutans là thủ phạm chính của sâurăng, rồi đến Lactobaccilli, Actinomyces và một số vi khuẩn biến hóachất đạm khác (proteolytic bacteria).
c-Viêm nướu và nha chu
Nướulà lớp mô liên kết đặc và niêm mạc bao quanh chân và cổ răng. Viêm nướuthường là do các mảng bựa ở mặt răng kích thích, làm cho sưng lên, đỏ,chảy máu và đau. Chữa ngay, bệnh sẽ hết nhưng nếu để lâu, sẽ đưa tớiviêm nha chu với hư hao xương ổ răng và răng. Hút thuốc lá, bệnh tiểuđường, tuổi cao, kém vệ sinh răng miệng, kém dinh dưỡng, khô miệng …lànhững rủi ro làm nướu bị viêm nhiều hơn.
Nha chu làcác mô nâng đỡ, bảo vệ và nuôi dưỡng răng. Đó là xương răng (cementum),một lớp mô mỏng trên mặt chân răng; xương ổ răng (alveolair bone) vàxương hàm; màng nha chu (periodontal membrane) và nướu. Trong bệnh nhachu, các thành phần này đều bị vi khuẩn tấn công, làm hư hao. Bệnhthông thường nhất là viêm nha chu mãn tính ở lớp người trên 35 tuổi.Nướu răng sưng, đỏ chẩy máu, tách xa răng, mủ thành hình ở giữa răng vànướu, miệng có mùi hôi. Biến chứng của viêm nha chu gồm có răng rụng.bệnh động mạch tim, bệnh tiểu đường, sinh con thiếu ký, tai biến não,bệnh hô hấp…
Bệnh xa miệng
Xoangmiệng có liên hệ tới toàn bộ cơ thể. Do đó các bệnh của răng miệng cóthể là biểu hiện của các bệnh tổng quát, đồng thời cũng có thể là nguồngây ra một số bệnh của cơ thể. Người bị viêm gan do virus thường có cácmàng trắng nhỏ trong miệng. Bệnh nhân liệt kháng HIV/AIDS hay bị nấmcandida trong miệng. Bệnh nhân tiểu đường thường hay bị viêm nướu…Ngược lại, vi khuẩn gây bệnh răng miệng có thể ảnh hưởng vào các bộphận khác qua sự lây lan vi khuẩn trong dòng máu và độc tố của chúng.
a-Bệnh Động mạch tim
Ngoàicác nguy cơ cổ điển thường thấy như cao huyết áp, cao cholesterol, hậuquả của hút thuốc lá, bệnh động mạch tim còn do một số nguy cơ khác gâyra, trong đó có bệnh nha chu. Kết quả nhiều nghiên cứu cho thấy, ngườicó bệnh nha chu đều bị bệnh tim mạch nhiều gấp đôi người bình thường.Có nhiều lý thuyết để giải thích sự liên hệ này. Một giải thích cho làvi khuẩn từ miệng lan vào dòng máu, bám vào các mảng chất béo ở độngmạch tim, tạo ra máu cục, ngăn cản máu nuôi tế bào tim và đưa tới cơnsuy tim. Giải thích khác nói là những tạo phẩm của viêm nha chu có tácdụng trực tiếp lên lớp tế bào lót động mạch, gây ra sự xơ vữa động mạchnày. Một giải thích nữa căn cứ vào việc người bị nhiễm trùng miệngthường hay bị rụng răng. Không có răng, họ thường tránh những món ănkhó nhai và tiêu thụ món ăn có nhiều năng lượng và chất béo. Mà nhiềuchất béo là rủi ro đưa tới bệnh tim mạch.
b-Viêm nhiễm trùng nội mạc tim
Bệnhxảy ra khi vi khuẩn trong máu bám vào van tim bất bình thường hoặc môtim đã bị tổn thương. Tuy rất hiểm nghèo, nhưng may mắn là bệnh ít khixảy ra ở người có trái tim lành mạnh. Nhiễm huyết thường là do các vikhuẩn mà cơ thể tiếp xúc trong sinh hoạt thường lệ, đôi khi cũng do vikhuẩn sau các phẫu thuật ở miệng, ruột, cơ quan hô hấp, cơ quan bàitiết nước tiểu. Việc dùng kháng sinh để phòng bệnh trước khi nhổ răng,cạo bựa răng chỉ áp dụng khi bệnh nhân có các rủi ro về cấu tạo tim,như là có tiền sử viêm nội mạc tim, thay van tim nhân tạo, bệnh tim bẩmsinh. Hội Tim Mạch Hoa Kỳ đề nghị là để tránh viêm nhiễm nội mạc tim dovi khuẩn từ miệng, cần giữ vệ sinh răng miệng và đi khám nha sĩ đều đặntheo định kỳ.
c-Bệnh phổi
Vikhuẩn trong miệng có thể được hít vào phổi rồi gây ra các bệnh hô hấpnhư sưng phổi, đặc biệt là người đang bị viêm nhiễm nướu. Sưng phổi làbệnh hiểm nghèo, nhất là ở người tuổi cao và người mà sức đề kháng suyyếu. Vi khuẩn thường gặp là Streptococcus pneumonia, Mycoplama pneumonavà Hemophillus influenza, đôi khi các vi khuẩn yếm khí thuộc nhómActinomyces. Bệnh nhân tiểu đường, người nghiện rượu thường bị viêmnướu với các vi khuẩn này rồi hít vi khuẩn vào phổi. Bác sĩ Nha khoa,Hardy Limeback, Đại học Toronto, nhận thấy rằng người ở viện dưỡng lãoít đi khám nha sĩ bị tử vong nhiều hơn vì sưng phổi.
d-Bệnh tiểu đường
Kếtquả nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy bệnh nhân tiểu đường loại 1thường hay bị viêm nhiễm nha chu hơn là người bình thường vì cơ thể củahọ dễ bị nhiễm trùng. Viêm nha chu cũng là một trong nhiều biến chứngcủa tiểu đường. Ngược lại bệnh nha chu làm tăng đường huyết và tăng hậuquả xấu của bệnh chuyển hóa này.
e-Sanh non, con thiếu ký
Trongthời kỳ mang thai, có nhiều thay đổi hormon ở người mẹ. Các thay đổinày có thể đưa tới viêm nướu răng mà không cần phải có các mảng bựarăng. Theo viện Nha Khoa Hoa Kỳ, phụ nữ mang thai mà bị viêm nha chu sẽsanh con sớm hoặc con thiếu cân bẩy lần nhiều hơn. Bác sĩ DasanavakeAP, Đại học Nha Alabama cho hay, kém vệ sinh răng miệng ở phụ nữ mangthai là một rủi ro độc lập đưa tới sanh non và con thiếu cân, dưới 2500gr. Bác sĩ Steven Offenbacher, Trường Nha, đại học North Carolina tạiChapel Hill kết luận là 18,2%các trường hợp sanh non, thiếu ký có nguyên nhân từ các bệnh răng. Dođó hội Nha Chu Hoa Kỳ khuyên phụ nữ dự định có thai nên đi khám răngmiệng đều đặn.
g-Bệnh loãng xương
Kếtquả nghiên cứu công bố trong Journal of Periodontology tháng 6 năm 2007cho hay, phụ nữ bị viêm nhiễm nha chu có nhiều khả năng hư hao xương ởxoang miệng, đưa tới rụng răng, nếu không điều trị.Tác giả nghiên cứu,bác sĩ Renee M. Brennan, Đại học Buffalo, đề nghị bổ sung estrogen đểgiảm rủi ro này. Trong khi đó thì nghiêncứu do bác sĩ Brian H. Mullally, Đại học Queens, Bắc Aí Nhĩ Lan, chohay nha chu của đa số phụ nữ đang dùng thuốc viên ngừa thai đều khôngđược lành mạnh.
Kết luận
Từnăm 1998, Viện Nha Chu Hoa Kỳ đã phát động một chương trình hướng dẫncho quần chúng về sự liên hệ giữa nhiễm trùng răng miệng với các bệnhviêm mãn tính như tiểu đường, tim mạch, sưng phổi…Do đó, điều trị viêmmiệng không những giải quyết các bệnh tại chỗ mà còn giúp điều trị cácbệnh liên hệ khác. Đồng thời, giữ gìn vệ sinh răng miệng cũng rất quanhệ.
Hội Nha Hoa Kỳ nghị những biện pháp giản dị như sau:
- Đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày với kem có chất fluoride
- Thay bàn chải mỗi 3-4 tháng hoặc khi thấy đầu bàn chải tòe ra.
- Dùngsợi chỉ lau sạch kẽ răng để loại bỏ mảng bựa vi khuẩn dính ở đây, màbàn chải không tới được. Nhiều giới chức y tế coi việc dùng chỉ răngquan trọng hơn là đánh răng với bàn chải.
- Dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ. Giới hạn việc ăn vặt.
- Thăm nha sĩ theo định kỳ để khám rửa răng.
Ngoàira để tránh vi sinh vật xâm nhập xoang miệng, nên rửa tay sau khi đi vệsinh, trước khi ăn uống, không nên đưa tay dơ vô miệng. Những lờikhuyên xem ra cũng dễ làm và cũng không tốn kém gì cho lắm. Thực hiệnđược, không những tránh được bệnh tật mà còn có hàm răng trắng đẹp,giúp cho nụ cười tươi tỉnh, gương mặt bớt hom hem, giọng nói ít phìphò. Đúng như các cụ ta vẫn nói: “Cái răng cái tóc là góc con người”vậy. | |
|
Mon Oct 25, 2010 3:38 pm
Tiêu đề: Bệnh do răng miệng mà ra
